در این مقاله به بررسی انواع کولر گازی از نظر ساختار (پنجره‌ای، اسپلیت، داکت‌اسپلیت و …) می‌پردازیم.
بریم سراغ بررسی انواع کولر گازی از نظر ساختار (پنجره‌ای، اسپلیت، داکت‌اسپلیت و …) از نظر ساختار، دونه دونه معرفی بکنیم. در مورد مزایا و معایب و سیر تکاملیش با هم صحبت کنیم.
کولرهای گازی قابل حمل یا Portable
اولین و ساده‌ترین نوع کولر گازی، کولرهای گازی قابل حمل یا پرتابل (Portable) هست. جزو انواع خیلی فانتزی و جمع و جور کولرهای گازی هست. به دلیل سایز کوچولویی که دارند و البته ظرفیت‌های پایینی که دارند به راحتی قابل حمل هستند. میشه اونها رو به راحتی با خودرو جابه‌جا کرد و به مکان موردنظر برد. برای مکان‌های کوچک، برای یه اتاق خیلی کوچک، برای یک کانکس خیلی کوچولو، برای یک اتاقک، یک دکه، برای وضعیت‌های این‌چنین یا موقعیت‌های خیلی موقتی قابل استفاده هست.
شرط استفاده از اونها هم این هست که حتما کندانسورش باید بیرون فضایی باشه که می‌خواهیم خنک کنیم. همون قانون دوم ترمودینامیک، سوال رایجی که همیشه تو فیزیک پایه هم مطرح میشه که اگر در یخچال رو باز بذاریم آیا اون اتاق خنک میشه یا نه؟ که پاسخ این هستش که اتاق خنک نمیشه. چرا؟ چون اوپراتور داره گرما رو از اتاق میگیره، کمپرسور هم یک کاری انجام میده و یه گرمایی اضافه میشه روش و همین گرما، به علاوه گرمای کارکرد کمپرسور دوباره برمی‌گرده به اتاق.
لذا، در مورد کولرهای پرتابل هم همینه. باید به گونه‌ای دستگاه رو قرار بدیم که اگر یکپارچه است، کندانسورش رو به بیرون و رو به در خروجی باشه و دهانه‌ای که اواپراتور هست به داخل. اگر دوتکه باشه که بعضی‌هاشون دوتکه است کندانسور بیرون و و اواپراتور داخل باشه.
این نوع کولر گازی جزو انواع خیلی ساده و ابتدایی هست خیلی نکته خاصی نداره. اما در ادامه بریم سراغ انواع اصلی کولر گازی.
کولر گازی پنجره‌ای (Window Air Conditioner)
اولین، قدیمی‌ترین و ابتدایی‌ترین نوع کولر گازی، کولر گازی پنجره‌ای هست. معادل Window Air Conditioner – کولر گازی پنجره‌ای. این نوع کولر گازی یک ساختار یکپارچه داره. یک مکعب مستطیل هست که داخلش اواپراتور، کمپرسور، کندانسور و شیر انبساط هست.
اسمش پنجره‌ایه، چرا که باید روی دیوار خارجی ساختمان قرار بگیره و اغلب پنجره‌ها روی دیوارهای خارجی هست. حالا اگه پنجره‌ای هم نباشه روی دیوار خارجی، ولی اسمش اسم پنجره‌ای یا Window Air Conditioner هست.
مزایا و معایب کولر گازی پنجره‌ای – بخش اول
کولر گازی پنجره‌ای به گونه‌ای باید نصب بشه که کندانسور بیرون ساختمان و اواپراتور داخل اتاق قرار بگیره. همین نصب رو خیلی سخت میکنه. نما رو خیلی زشت میکنه. چرا که به‌هرحال یک جسم مکانیکی بدقیافه را روی نما می‌بینیم. اگر بخواهیم نمای زیبایی داشته باشیم خیلی جذاب نیست. پنجره رو مخدوش میکنه. دیوار خارجی رو مخدوش میکنه. نصب‌های خیلی کثیف و درهمی میتونه داشته باشه. دیگه شکیل‌ترین انواع نصبش هم که توی تصاویر می‌بینید به شکلی هست که باید یک قاب خیلی ایده‌آل و زیبا داشته باشه.
ولی به هرحال این دستگاه، دستگاه خیلی منعطفی نیست. چرا که حتما حتما باید توی اتاقی نصب بشه که دیوار خارجی داشته باشه. بنابراین اگر اتاق دیوار خارجی نداشته باشه تکلیف چیه؟ مشکل می‌خوریم، نمی‌تونیم نصب کنیم. اگه اتاق دیوار خارجی داشته باشه ولی خیلی دراز باشه، بلند باشه ما فقط مجبوریم رو اون قسمت دیوار خارجی کولرو نصب کنیم. به این ترتیب، افرادی که اون نزدیکند یخ می‌کنند افرادی که اون دور هستند، گرم‌شون میشه.
مزایا و معایب کولر گازی پنجره‌ای – بخش دوم
از طرف دیگه، کولرهای گازی پنجره‌ای به دلیل این که سه تا قطعه دوار توی یه باکس هست، لرزش و سروصدای خیلی زیادی دارند. چی است این سه تا قطعه؟ فن کندانسور، فن اواپراتور و کمپرسور. سه قطعه دوار و در حال حرکت که ارتعاش زیادی رو ایجاد میکنه.
لذا از معایب کولرهای گازی (پنجره‌ای) عبارتند از:
۱. دشواری جانمایی، چراکه الزام داریم روی دیوار خارجی اونها رو نصب کنیم.
۲. سروصدا و ارتعاش زیاد، به دلیل به وجود سه دستگاه متحرک فن کندانسور، فن اواپراتور و کمپرسور. به دلیل این سه قطعه متحرک، لرزش و سروصدای زیادی دارند.
3. و عیب بعدی که باز از همین بحث جانمایی روی دیوار خارجی نشأت گرفته میشه، توزیع هوای نامتناسب هست. توزیع هوای نامناسب و غیر مطبوع، اون فردی که نزدیک دستگاه کولر گازی هست یخ می‌زنه، اون فردی که دور هست گرمش میشه. چراکه ما نمی‌تونیم به دلخواه و در جای مناسب کولر گازی رو نصب کنیم.
یک عیب دیگه هم معمولا تو کتاب‌ها و رفرنس‌ها میگن این هست که: میگن مصرف برق بالایی دار. باید بگیم که مصرف برق بالا، عیب کولر گازی پنجره‌ای نیست. یعنی به خاطر پنجره‌ای بودنش نیست این مصرف برق بالا.
مصرف برق بالا به خاطر تکنولوژی کمپرسورهای اون زمان بود. کمپرسورهای سیلندر پیستونی، بسیار راندمان پایینی که بهینه هم نشده بود و فن‌هایی که راندمان‌های پایینی داشت. بنابراین ساختار پنجره‌ای باعث این کاهش راندمان نبود. البته اگر کولر گازی قدیمی باشه هنوز میشه این عیب رو روش گذاشت. ولی تو کولر گازی‌های پنجره‌ای جدیدتر این عیب به هر حال گرفته شده و به این شکل دیگه نمی‌تونیم برچسب بزنیم و بگیم مصرف انرژی بالایی دارند.
کولر گازی اسپلیت یا دوتکه (Split Type Air Conditioner)
تمام این عیب‌ها باعث شد که سازندگان به فکر بیافتند و برن سراغ کولرهای گازی از نوع اسپلیت یا دو تکه. کولرهای گازی که یک یونیت داخلی یا Indoor Unit دارند و یک یونیت خارجی یا Outdoor Unit دارند. ارتباط این دو با لوله مسی با هم برقرار میشه. به این شکل که در قسمت داخلی اواپراتور و شیر انبساط رو داریم، همون‌جایی که هوای سرد به ما میده. در قسمت خارجی، کمپرسور و کندانسور رو داریم.
کولرهای گازی اسپلیت بسیاری از محدودیت های کولرهای گازی پنجره‌ای رو برداشت و اون را تبدیل به مزیت کرد. کولرهای گازی اسپلیت یا دوتکه، Split Type Air Conditioner گفتیم یک یونیت داخلی یک یونیت خارجی، ارتباط این دو هم با لوله مسی برقرار میشه.
مزایای کولرهای گازی اسپلیت یا دوتکه
مزایایی که کولرهای اسپلیت به ما می‌داد چیا بود؟
۱. دیگه مهم نیست ما دیوار خارجی داریم یا نداریم. اتفاقی که میافته اینه که ما می‌تونیم با استفاده از لوله‌کشی مسی که داریم به راحتی یونیت خارجی رو در فضای Outdoor – فضای خارج نصب کنیم. یونیت داخلی هم در مکانی مناسب نصب بکنیم. پس دیگه ما الزام نداریم که حتما روی دیوار خارجی یا پنجره دستگاهمون رو نصب بکنیم.
۲. چون دستگاه از دو قسمت یونیت خارجی و داخلی تشکیل شده، ارتعاش و سروصدا به شدت کم و پخش شده. در واقع، کمپرسور و فن کندانسور بیرونه، فن اواپراتور داخله. این باعث میشه که سروصدا و لرزش بسیار کمتر بشه.
۳. با توجه به اینکه ما امکان لوله‌کشی داریم، می‌تونیم پنل داخلی‌مون رو در مکانی یا مکان‌های مناسب نصب بکنیم که این منجر به توزیع هوا بهتر و یکنواخت‌تر میشه. دیگه اینجوری نیست که اونی که کنار پنجره هست یخ کنه و اونی که دوره گرمش بشه و خیس عرق بشه. می‌تونیم با جانمایی صحیح و اصولی پنل‌ها در نقاط مختلف اتاق کاری بکنیم که تمام فضا و اون مساحتی که داریم به خوبی تحت پوشش قرار بگیره و اینطور نباشه که یک عده سرمای آزاردهنده داشته باشند و یه عده گرمش بشه.
۴. مزیت بعدی که توی این دستگاه داریم: با انواع پنل‌هایی که شرکت‌های سازنده تولید کردند، انعطاف‌پذیری با معماری ساختمان رو دوچندان کردند.
معایب کولرهای گازی اسپلیت یا دوتکه
معایبی که این کولرهای اسپلیت داشتند و دارند:
۱. محدودیت در طول لوله‌کشی: یعنی ما نمی‌تونیم هرچقدر که بخواهیم بین یونیت داخلی و خارجی فاصله بندازیم. یه محدودیتی داره. بسته به ظرفیت دستگاه و بسته به برند و طراحی که داره، این عدد از ۵ متر شروع میشه و حداکثر دیگه تو بالاترین ظرفیت از عددی بین ۱۲ الی ۱۵ متر هم بیشتر نمیشه. یعنی فاصله یونیت داخلی و خارجی میتونه چیزی بین ۵ متر تا حداکثر ۱۲ الی ۱۵ متر باشه. اونم نه همه مدل‌ها و همه برندها. بعضی مدل‌ها مثلا حداکثر طول لوله‌کشی‌شون همون ۵ متره.
اگه نه شرکت گارانتی نمیکنه. چرا؟ چه اتفاقی میافته؟ ما یه کمپروسور داریم که یه Delat P مشخصی ایجاد میکنه، یه توان و مشخصی داره و اگر طول لوله‌کشی زیاد بشه ما عملا به کمپرسورمون فشار میاد. اصطکاک لوله، افت طول مسیر منجر به این میشه که کمپرسور آمپر بکشه و تحت فشار کار بکنه و خیلی زود مستهلک بشه و حتی احتمال آسیبش باشه چون نقطه عملکرد چرخه ممکنه تغییر بکنه.
۲. عیب دومی که کولر گازی داره دقیقا همینه. ما به ازای هر یونیت داخلی یک یونیت خارجی داریم. حتی اگه طول لوله‌کشی برقرار باشه، نتیجه‌اش میشه اون چیزی که تو عکس می‌بینید. نمای ساختمان از بین میره کلا، منهدم میشه! هیچی نمیمونه. کل نما میشه یونیت. اگر بخواهیم همه رو ببریم روی بام، طول لوله‌کشی مانع میشه. اگه بخواهیم روی نما کار بکنیم نما از بین میره. اساسا چنین نمایی تو دنیا امروز پایان کار نمی‌تونه بگیره و تایید نمیشه، به لحاظ بحث زیباسازی و ملا‌حظات شهرداری و شهرسازی و غیره.
جمع‌بندی معایب کولرهای گازی اسپلیت یا دوتکه
بنابراین یکی از ایرادهای کولرهای گازی اسپیلت، محدودیت در طول لوله‌کشیه که خب مارو محدود میکنه. مثلا توی یک برج مسکونی بزرگ ما نمی‌تونیم هرجور که دلمان می‌خواد جانمایی کنیم، بگیم مثلا همه یونیت‌ها رو می‌بریم روی پشت‌بام. اساسا ممکنه از اون طول لوله‌کشی بزنه بالا. بنابراین ما فقط در پروژه‌های مسکونی که تعداد طبقات زیادی ندارند می‌تونیم از کولر گازی استفاده کنیم. یا این که کارهای عجیب غریب بکنیم. مثل تصاویری که می‌بینید بیایم مثلا بگیم، برجه؟ اشکال نداره، یونیت‌ها رو میذاریم توی بالکن، میزاریم جایی که روی نما باشه. نمای ساختمان کلا از بین میره توی ساختمان.
بنابراین اگر بخواهیم تا اینجا یک جمع‌بندی بکنیم: کولرهای گازی برای تعداد واحد‌های اندک با متراژ اندک و ارتفاع اندک قابل استفاده هست. متراژ که بزنه بالا اساسا محدودیت طول لوله‌کشی و نصب کندانسور و تعدد کندانسورها، مانع ایجاد میکنه برای ما.
بررسی انواع پنل‌های کولرهای گازی اسپلیت را در این مقاله ببینید.
این مقاله برش‌های کوتاهی از بسته جامع آموزش از راه دور: تهویه مطبوع، محاسبات سرانگشتی و انتخاب سیستم‌ها (HVAC) بود. برای آموزش کامل مباحث مرتبط با تهویه مطبوع و محاسبات سرانگشتی و بررسی انواع تجهیزات سرمایش و گرمایش از جمله انواع کولر گازی، پمپ‌های حرارتی، انواع چیلرها و … می‌توانید به بسته آموزشی مربوطه مراجعه کنید.
